تحولات در افغانستان به عنوان یكی از مهمترین كشورهای همسایه جمهوری اسلامی اهمیت بسیاری برای كشور ایران دارد. با وقوع حادثه 11 سپتامبر و حمله امریكا به افغانستان، تحولات این كشور زیر ذره بین تمام كشورهای جهان قرار گرفته است. تقریبا هر هفته در این كشور واقعه ای رخ می دهد كه در صدر اخبار منطقه و حتی اخبار بین المللی قرار می گیرد. برخی از مهمترین اخبار افغانستان در سال 1390 را از نظر می گذرانیم .

تحولات افغانستان در سال 1390

-------------------------------------

14 اردیبهشت؛ مارك گراسمن نماینده ویژه اوباما در امور افغانستان و پاكستان به كشورهای افغانستان، پاكستان، هند و عربستان سفر كرد.

18 اردیبهشت؛ اسامه بن لادن سركرده گروه القاعده كه فعالیت های تروریستی در عرصه بین المللی انجام می داد در 'ابیت آباد' پاكستان توسط نیروهای ویژه امریكایی كشته شد. این امر سبب شد باراك اوباما رییس جمهور امریكا خود را پیروز جنگ 10 ساله افغانستان معرفی كند. این واقعه را می توان نقطه عطف مهمی در تاریخ معاصر افغانستان دانست. هر چند نهادهای اطلاعاتی امریكا این موضوع را پیروزی برای خود تفسیر می كنند اما همچنان ابهامات بسیاری در مورد قتل اسامه بن لادن وجود دارد.

19 اردیبهشت؛ 500 نیروی طالبان با حفر كانالی از زندان قندهار افغانستان فرار كرده و به نیروهای طالبان پیوستند. این خبر بیانگر ضعف امنیتی و اطلاعاتی امریكا و نیروهای انتظامی افغانستان تفسیر شد.

20 اردیبهشت؛ گراسمن برای دومین بار در سال 1390 به منطقه آسیای جنوبی و افغانستان سفر كرد.

24 اردیبهشت؛ طالبان حملات خود را با هدف جبران قتل بن لادن افزایش داد.

7 خرداد؛ 'مایكل اشتاینر' نماینده آلمان در افغانستان خواستار حضور طالبان در كنفرانس بن دوم در آلمان شد.

24 خرداد؛ حامد كرزای رییس جمهور افغانستان خواستار پیوستن به پیمان شانگهای شد. در زمان حاضر افغانستان عضو ناظر این پیمان است.

27 خرداد؛ كمیسیون مشترك اقتصادی بین مقامات افغانستان و مقامات كشورهای آسیای مركزی برگزار شد.

29 خرداد؛ حامد كرزای مذاكره با طالبان را تایید كرد.

30 خرداد؛ رابرت گیتس وزیر دفاع افغانستان مذاكره با طالبان را تایید كرد. همچنین پاكستان به بهانه مبارزه با طالبان به مرزهای افغانستان حمله كرد.

1 تیر؛ اوباما اعلام كرد كه تا پایان تابستان 10 هزار نیرو و تا پایان سال 2011 (بهمن 90) 20 هزار نیروی دیگر از افغانستان خارج خواهند شد. همچنین وی از افزایش اقدامات دولت- ملت سازی در افغانستان خبر داد.

2تیر؛ طالبان اعلام كرد كه خروج نیروهای امریكایی از افغانستان ظاهری است. موضوعی كه بعدها توسط كارشناسان افغانستان مورد تایید قرار گرفت و امریكایی ها نیز از ادامه حضور خود در افغانستان خبر دادند.

5 تیر؛ مارك گراسمن برای سومین بار در سال 1390 وارد افغانستان شد تا پس از اعلام خروج تعدادی از نیروهای امریكایی از افغانستان، مقامات كابل را نسبت به ادامه كمك امریكا به این كشور متقاعد كند.

8 تیر؛ یكی از هتل های بسیار امن در كابل كه مقر نیروهای ایساف بود مورد حمله قرار گرفت. این موضوع بحران امنیت در افغانستان را برای نیروهای خارجی ملموس تر ساخت.

11 تیر؛ گزارش گروه بحران از اوضاع افغانستان منتشر شد. این گزارش از افزایش خشونت، اقدامات نرم طالبان، تبانی بین نیروهای طالبان و گروههای فاسد در دولت، احتمال شكست استراتژی جاری در افغانستان، ناكافی بودن اقدامات اقتصادی غرب در افغانستان، گسترش طالبان به مناطق غیر پشتون و سنگربندی طالبان در اطراف كابل حكایت داشت.

18 تیر؛ با سفر 'لئون پانتا' وزیر دفاع جدید امریكا، به كابل دور دوم مذاكرات استراتژیك بین دو كشور آغاز شد.

19 تیر؛ تبانی كانادا و امریكا با طالبان در آزاد كردن برخی از سران گروه طالبان افشا شد.

22 تیر؛ كمیسیون حقوق بشر افغانستان درباره قاچاق زنان و كودكان افغان هشدار داد.

25 تیر؛ 650 نیروی امریكایی از افغانستان خارج و نام 14 تن از سران طالبان از لیست سیاه سازمان ملل متحد حذف شد.

27 تیر؛ ژنرال پترائوس فرمانده وقت نیروهای نظامی در افغانستان بطور رسمی از سمت خود كناره گیری كرد.

5 مرداد؛ براساس تحقیقات ارتش امریكا، ایالات متحده میلیون ها دلار در اختیار طالبان قرار می دهد. همچنین اداره بازرسی امریكا اعلام كرد كه امریكایی ها در بانك های افغانستان دخالت می كنند.

6 مرداد؛ كرزی اعلام كرد تا زمانی كه امریكایی ها شروط افغانها مبنی بر قطع حملات شبانه، بستن زندان ها مخفی و قانونمند شدن حضور نیروهای خارجی در افغانستان را نپذیرند، قرارداد همكاری استراتژیك با امریكا امضا نخواهد شد.

8 مرداد؛ مایك مولن رییس ستاد ارتش امریكا اعتراف كرد كه وضعیت امریكایی ها در افغانستان نامناسب است.

11 مرداد؛ 'جی كارنی' سخنگوی كاخ سفید اعلام كرد كه امریكا با پایان دادن به جنگ یك تریلیون دلار ذخیره خواهد كرد.

14 مرداد؛ 10 تانكر سوخت نیروهای خارجی در اطراف كابل به آتش كشیده شد و در روز بعد 31 نظامی امریكایی بر اثر سقوط یك بالگرد كشته شدند. لئون پانتا وزیر دفاع امریكا اعلام كرد كه به همین دلیل جنگ در افغانستان ادامه خواهد یافت. اوباما نیز اراده خود را مبنی بر لزوم ادامه جنگ در افغانستان اعلام كرد.

22مرداد؛ مشاوران امنیت ملی افغانستان و امریكا در مورد همكاری استراتژیك بین دو كشور به خصوص انتقال مسئولیت امنیتی به نیروهای بومی افغانستان گفت وگو كردند.

23مرداد؛ رشوه ایتالیایی ها به نیروهای طالبان برای حفظ جان نیروهای نظامی این كشور خبرساز شد.

27 مرداد؛ دفتر امور فرهنگی انگلیس در افغانستان مورد حمله قرار گرفت.

4 شهریور؛ حامد كرزی به عربستان سفر كرد و با ملك عبدالله پادشاه این كشور دیدار كرد. گفته می شود كه كرزای در این سفر با نمایندگان طالبان دیدار و گفت وگو كرده است. حامد كرزای در این سفر از طالبان درخواست كرده تا به روند صلح بپیوندند. همچنین در روز قدس مردم افغانستان راهپیمایی با شكوهی برگزار كردند.

11 شهریور؛ مذاكرات چهارجانبه افغانستان، پاكستان، تاجیكستان و روسیه در دوشنبه برگزار شد. در 14 شهریور نیز چهار كشور ذكر شده در مورد مبارزه با مواد مخدر با یكدیگر گفت وگو كردند.

20 شهریور؛ 77 نظامی امریكایی در سالروز واقعه 11 سپتامبر 2001 كشته شدند.

22 شهریور؛ بر اساس اعلام یك روزنامه انگلیسی، امریكا از ایجاد سفارت طالبان در قطر حمایت كرد.

29 شهریور؛ برهان الدین ربانی ریاست شورای عالی صلح افغانستان ترور شد. وی فعالیت های طالبان در انجام عملیات های انتحاری را فاجعه آمیز خوانده بود. طالبان مسئولیت ترور شهید ربانی را بر عهده نگرفت. مقامات كابل انگشت اتهام را به سوی پاكستان و به خصوص شبكه حقانی نشانه رفتند.

4 مهر؛ ساختمان سازمان سیا در كابل مورد حمله قرار گرفت.

13 مهر؛ مارك گراسمن به كشورهای خلیج فارس، چین، قطر، تركیه، هند و افغانستان و پاكستان سفر كرد و با مقامات این كشورها گفتگو كرد. همچنین حامد كرزای با سفر به دهلی نو اولین قرارداد همكاری استراتژیك خود را با مان موهان سینگ نخست وزیر هند امضا كرد. طرح ترور كرزای توسط اساتید و دانشجویان دانشگاه كابل كه مرتبط با القاعده می باشند كشف شد.

27 مهر؛ اولین گروه از نظامیان فرانسوی افغانستان را ترك كردند.

2 آبان؛ هزاران نفر در افغانستان علیه پیمان استراتژیك با امریكا تظاهرات كردند.

11 آبان؛ كنفرانس استانبول متشكل از كشورهای همسایه افغانستان در تركیه برگزار شد.

14 آبان؛ یك ژنرال امریكایی به دلیل ناتوان خواندن دولت افغانستان از ارتش امریكا اخراج شد.

25 آبان؛ لویی جرگه یا نشست سراسری در افغانستان جهت بررسی پیمان همكاری استراتژیك با امریكا برگزار شد. این جرگه مورد حمله گروههای تروریستی قرار گرفت. مخالفت با حضور دایمی امریكایی ها در افغانستان، پذیرش مشروط همكاری استراتژیك با امریكا و حضور قانونمند نیروهای خارجی از جمله توافقات این جرگه بود كه به عنوان مشورت به دولت ارایه شد.

5 آذر؛ 'عبدالسلام ضعیف' سفیر طالبان در پاكستان، در آستانه برگزاری كنفرانس بن دوم در آلمان به این كشور سفر كرد.

14 آذر؛ كنفرانس بین المللی بن دوم با حضور 100 كشور و سازمان بین المللی و منطقه ای در كشور آلمان برگزار شد.

29 آذر؛ برخی از سران طالبان از زندان گوانتانامو آزاد شدند. این امر به چراغ سبز امریكا جهت مذاكره با طالبان تفسیر شد.

2 دی؛ 10 هزار نیروی نظامی امریكایی از افغانستان خارج شدند.

7 دی؛ اولین قرارداد نفتی افغانستان با كشور چین به مبلغ 7 میلیارد دلار امضا شد.

13 دی؛ طالبان مذاكره با امریكا جهت ایجاد دفتر سیاسی در قطر را تایید كرد.

14 دی؛ سازمان ملل اعلام كرد كه درآمد مواد مخدر در افغانستان 133 درصد رشد كرده است.

25 دی؛ تصاویری مبنی بر توهین نظامیان امریكایی به اجساد قربانیان افغان منتشر شد.

1 بهمن؛ مقامات افغانستان در گفتگو با گراسمن رضایت خود را از انتقال زندانیان طالبان به قطر اعلام كردند.

4 بهمن، حامد كرزای با سفر به سه كشور ایتالیا، فرانسه و انگلیس، سه قرارداد همكاری استراتژیك با مقامات این سه كشور اروپایی امضا كرد.

9 بهمن؛ افغانستان از سازمان ملل تقاضای كمك 437 میلیون دلاری كرد.

11 بهمن؛ دولت و شورای عالی صلح افغانستان حمایت خود را از برگزاری مذاكرات صلح با طالبان در عربستان اعلام كردند.

13 بهمن؛ ناتو طی گزارشی اعلام كرد كه طالبان خواهان بازپس گیری افغانستان پس از خروج نیروهای خارجی است. همچنین گفته می شود كه از سال 2007 تا 2012 نیروهای ناتو 45 بار توسط افغانها و نه طالبان مورد حمله قرار گرفته اند كه نتیجه آن كشته شدن 70 نیروی نظامی ناتو بوده است.

19 بهمن؛ بر اساس اعلام مقامات امریكا 40هزار نیروی ویژه امریكا پس از سال 2014 (یعنی زمان خروج تعیین شده از افغانستان توسط اوباما) در افغانستان باقی خواهند ماند.

27 بهمن؛ پس از آنكه حامد كرزای از مذاكره با طالبان خبر داد، گروه طالبان این خبر را تكذیب كرد زیرا از دیدگاه طالبان دولت افغانستان صلاحیت مذاكره را ندارد و طرف اصلی طالبان در مذاكرات امریكایی ها می باشند.

28 بهمن؛ نشست سه جانبه ایران، افغانستان و پاكستان در اسلام آباد برگزار شد. در این كنفرانس سه جانبه، مسائل مربوط به اقدامات مشترك در زمینه مبارزه با تروریسم، موضوع همكاری‌های اجتماعی و اقتصادی محورهای اصلی این دور از مذاكرات را تشكیل می دادند.

1 اسفند؛ مك كین نامزد جمهوری خواه رقابت های ریاست جمهوری اعلام كرد كه امریكا از موضع ضعف با طالبان مذاكره می كند.

3 اسفند؛ سوزاندن قرآن در پایگاه نظامی بگرام توسط نیروهای خارجی سبب شد دامنه اعتراضات مردم افغانستان تقریبا به تمامی شهر های این كشور كشیده شود و نیروهای خارجی را مجبور به استفاده از سلاح گرم در مقابله با مردم افغانستان كند. امریكا و انگلیس به دلیل شدت اعتراضات و حفظ جان اتباع خود، مستشاران خود را از ادارات دولتی افغانستان خارج كردند.

9 اسفند؛ نشست سه جانبه افغانستان، چین و پاكستان با تاكید بر همكاری‌های منطقه‌ای و مبارزه با تجزیه‌طلبی در پكن برگزار شد.

12 اسفند؛ با ورود اولین كاروان انتقال تجهیزات و نیروهای نظامی آمریكا، متشكل از 20 كامیون سنگین به منطقه 'شیرخان بندر' تاجیكستان، آغاز خروج آمریكا از افغانستان كلید خورد.

16 اسفند؛ خبرگزاری آسوشیتدپرس طی گزارشی طرح امریكایی را فاش كرده است كه بر اساس آن قرار است سازمان اطلاعات مركزی امریكا موسوم به 'سیا' بعد از سال 2014 كنترل نیروهای ویژه امریكا در افغانستان را در اختیار گیرد.

21 اسفند؛ 15 غیر نظامی افغان به دست یك سرباز امریكایی كه گفته می شود از مشروبات الكلی استفاده كرده بود كشته شدند. همچنین بر اساس توافق صورت گرفته بین مقامات امریكا و افغان مدیریت زندان بگرام به نیروهای افغان واگذار خواهد شد.

24 اسفند؛ به دنبال كشته شدن 16 غیرنظامی افغان توسط یك سرباز آمریكایی، 'لئون پانتا' وزیر دفاع آمریكا سر زده وارد افغانستان شد.

نگاه به آینده

---------------------------

مداخله غرب در افغانستان وارد سال یازدهم می شود و دو سال دیگر یعنی در سال 2014، نیروهای خارجی باید این كشور را بر اساس استراتژی از پیش طراحی شده ترك كنند. هرچند اهداف كنفرانس بن و استانبول جذب حمایت بیشتر برای دولت افغانستان بود اما نكته واضح آنست كه افغانستان شبیه یك الگوی غربی كه كشورهای خارجی می خواستند آنرا بسازند یا شبیه الگویی از حكومت طالبان و یا هرگونه روند عادی مبتنی بر مصالحه نخواهد بود. به نظر می رسد كه در این كشور همچنان روندهای مبتنی بر تصمیم گیری قبیله ای و بومی، حكومت محلی و نفوذ برخی از قدرت های خارجی باقی خواهد ماند. اما نفوذ قدرت ها منطقه ای در این كشور بیش از تاثیر قدرت های غربی خواهد بود. برخی از كارشناسان غربی معتقدند آینده افغانستان توسط نیروهایی تعیین خواهد شد كه قبل از غربی ها همانند هند، پاكستان و ایران در این كشور فعالیت داشتند.

همانند دیگر دوران های تاریخی، دولت مركزی افغانستان ضعیف باقی خواهد ماند. دولت كرزای با دولت نجیب الله در دوره حمله شوروی یعنی در دهه 80 مقایسه می شود كه دولتش با ویژگی هایی همچون فساد، وابستگی خارجی و هدر دادن منابع شناخته می شد. نجیب خواستار اتحاد در بین مردم بود و نفوذ موثری داشت. كرزای نمی تواند یك حزب بسیار قوی ایجاد كند. هرچند در سال 2011 حزب صداقت و عدالت ایجاد شد اما زمان تاسیس برای این حزب بسیار دیر شده بود. رقابت جغرافیای قومی در این كشور بطور مستقیم و یا نیابتی ادامه خواهد یافت. با ورود طالبان به روند سیاسی افغانستان این گروه در مناطق پشتون نشین تقویت خواهد شد و ممكن است جزیی از دولت افغانستان را تشكیل دهد. اگر اختلافات هند و پاكستان حل نشود نزاع نیابتی این دو كشور در افغانستان افزایش خواهد یافت. ضعف حكومت، فساد و اقتصاد وابسته به كمك های بین المللی ادامه خواهد یافت.

همچنان بحران امنیت در افغانستان باقی مانده و نیروهای خارجی معتقدند كه برنامه های آنها برای ایجاد ثبات در افغانستان به پایان نرسیده است. اكنون نیروهای خارجی استراتژی خود را از نابود كردن القاعده به ماندن در افغانستان جهت ایجاد ثبات در این كشور تغییر داده اند. برنامه نیروهای خارجی علاوه بر آنكه هنوز از مایه های نظامی بسیار شدید برخوردار است مایه های نرم افزارانه ای بسیار قوی دارد كه نتیجه آن خدشه دار كردن هویت، غربی كردن و تخریب ساختار های بومی در افغانستان است .

تاكتیك طالبان بیانگر یك شمشیر دو لبه است كه از یك سو باعث حضور نیروهای خارجی و ضد تروریسم در افغانستان شده است و از سویی خطر ارتجاع یا بازگشت طالبان با توجه به ریشه های اجتماعی این گروه، همچنان در دسترس قرار دارد. بنابراین فعالیت نیروهای خارجی از زمان حال یعنی اوایل 2012 تا 2014 یعنی زمان انتقال مسئولیت امنیتی به نیروهای افغان برای آینده این كشور بسیار اهمیت دارد. بنابراین زمان، شیوه و ماهیت خروج نیروهای خارجی بسیار تعیین كننده است. بحث صرفه جویی در هزینه های دفاعی آمریكا كه براساس آن قرار است 487میلیارد دلار در بودجه های نظامی پنتاگون طی یك دهه آتی صرفه جویی شود برای اوباما بسیار حائز اهمیت است اما مساله مهم تر این است كه آینده ایالات متحده نه در هندوكش افغانستان كه در حوزه اقیانوس آرام قرار خواهد داشت.

تحقیق**م.پ**1358